Afgelopen week zag ik de film 1917 onder regie van Sam Mendes (let op: deze blog bevat spoilers!). 1917 is een klassiek “Reis van de Held” epos, zoals bekend geworden door Joseph Campbell, die ontdekte dat alle mythes en verhalen van over de hele wereld een vergelijkbare onderliggende structuur hebben. Ten diepste spreken deze verhalen ons aan, omdat het gaat over universele waarheden. We maken als mens allemaal een ‘heldenreis’ door het leven, want geen mens ontkomt aan eenzaamheid, wanhoop, doodsangst, het gevoel strijd te moeten leveren en de noodzaak om moedig te zijn en vertrouwen te hebben.
Oproep om op reis te gaan
De held krijgt een oproep om op reis te gaan, hoewel hij eigenlijk niet wil. Hij kan echter geen nee zeggen, omdat hij als militair een plicht heeft te vervullen. Hij vertrekt samen met zijn vriend. We zien ze gaan door de loopgraven als symbool van de nauwe doorgang door het geboortekanaal, waar het eerste avontuur voor ons allemaal begon. Eenmaal uit deze (schijn)veiligheid belanden ze in de boze buitenwereld. Onze held prikt zijn vinger aan een stuk ijzerdraad, zoals Doornroosje zich prikt aan het spinnewiel. Bij Doornroosje is dit laatste de vloek van een fee die hiermee voorspelt dat zij zal sterven. Zal onze held ook sterven? Het lijkt een voorbode.
Sterven in het leven
We zien hoe de held ‘sterft in het leven’ doordat hij bedolven raakt onder het ‘element’ aarde (later zullen ook de elementen lucht, vuur en water een beproeving inhouden): hij ademt niet meer. Op enig moment in ons leven, vroeger of later, kennen we allemaal het gevoel van niet meer te willen leven, om wat voor reden dan ook. Maar zijn vriend, graaft hem op en roept: “Sta op!”, zoals Jezus Lazarus weer tot de levenden wekte. Blindelings volgt hij zijn vriend en medereiziger. Soms moet je op je levensreis vertrouwen op vriendschap of gewoon verder gaan omdat er geen weg terug meer is. Hij kan zelf niet meer zien, maar na de reinigende spoeling met water gaan zijn ogen weer open. Water is leven.
Helpers onderweg
Aangekomen bij een leeg huis, komt het onheil vanuit het element lucht. Zijn metgezel en helper wordt doorboord met een mes en moet het leven laten. Hij gaat alleen verder. Het offer van zijn vriend kan niet voor niets zijn geweest en bovendien zal zijn reis betekenisvol zijn voor een grote groep mensen (een hele compagnie). Andere helpers zijn een groep soldaten waar hij een lift van krijgt en een jonge vrouw met een baby die zijn wond verzorgt. Het vrouwelijke element als symbool van rust, verzorging en liefdevolle aandacht maakt de harde werkelijkheid van de oorlog nog schrijnender. Maar lang kan hij niet bij deze vrouw blijven; als de (kerk)klokken luiden moet hij zijn weg weer vervolgen. Net zoals Assepoester uit haar droomwereld op het bal weer terug moest keren naar de harde werkelijkheid van haar bestaan, klokslag 12 uur.
De elementen vuur en water die leiden naar het woud
Hij bevindt zich in een brandende stad, waar hij monsters moet verslaan in de vorm van Duitse soldaten. Vervolgens belandt hij in een kolkende rivier, waarin hij bijna ten onder gaat. Dit doet denken aan het doopsel of de doop. Zijn zonden zijn hem nu vergeven en hij kan zich ook even laten dragen/drijven op het water. Aangekomen bij het woud (symbool voor het onbewuste) vindt hij eindelijk zijn bestemming: Devon Compagnie. Zij zijn in onwetendheid van hun naderende noodlot. Haast in trance luisteren ze naar een lied van een soldaat, die zijn publiek als een ware Orpheus weet te betoveren. Onze held heeft al zo’n lange reis gehad en zoveel meegemaakt dat ook hij zich even mee laat voeren door de prachtige klanken.
Zijn eenzame reis blijkt waardevol voor anderen
Maar zodra de groep zich in beweging zet, herinnert hij zich zijn opdracht en beseft dat hij gekomen is om Devon Compagnie bewust te maken van het gevaar dat voor hun ligt. Nu moet hij zich nog eens een weg door de loopgraven heen banen. Ook met succes in zicht kan er nog wel eens een tegenvaller komen.
Aangekomen bij de hoogste officier, zien ze aan hem dat hij veel meegemaakt heeft en bovendien de papieren heeft om zijn boodschap te ondersteunen. Devon Compagnie krijgt orders om de aanval niet in te zetten, omdat ze in een val zullen lopen. Het is te gevaarlijk. De compagnie wordt gewaarschuwd door de heroïsche reis die een eenling heeft gemaakt. De held heeft zijn taak volbracht en mag rusten tegen de stam van een prachtige boom. De boom die aspecten draagt van de Grote Moeder: bescherming, steun en herstel. Als laatste beeld zien we de verwijzing naar zijn thuiskeer. Zijn reis is voltooid.
Jouw levensreis en werk
Welke oproep heb jij gehad om op jouw levensreis te gaan en maakt het werk wat je doet daar onderdeel van uit? Met andere woorden: kan jij je werk doen vanuit je bezieling? Omdat je bijvoorbeeld een roeping voelt om iets uit te dragen, of iets te betekenen voor anderen op basis van jouw eigen ervaringen of visie? Of doe je je werk alleen (nog) om de rekeningen te betalen? Als dat laatste zo is, dan kan dat al een beetje voelen als ‘sterven in het leven’. Maar wees niet getreurd: ook dit is onderdeel van de reis, zoals je hiervoor hebt kunnen lezen. Hierna volgt weer een nieuwe fase. Die van de herrijzenis van de feniks of de opstanding van Lazarus zo je wilt. Schroom niet om hulp te vragen, want helpers horen ook bij de reis.
Geef een reactie