9 verschillende leiderschapsstijlen: welke past bij jou?

19/04/2019 Leestijd: 6 minuten

Leiderschap is een terugkerend thema binnen HR. Veel HR professionals associëren leiderschap met status en hiërarchie binnen een organisatie, maar dit is een misvatting. Leiderschap gaat meer over het ontwikkelen van een positieve houding en het doorgeven van deze houding om werknemers te motiveren een gezamenlijk doel te bereiken. Het maakt dus in principe niet uit welke verantwoordelijkheden je hebt in je baan; vroeg of laat zal er verwacht worden dat je leiderschapsvaardigheden tentoonspreidt en toepast. Het tonen van leiderschap is een verlengstuk van je persoonlijkheid en verhoogt je geloofwaardigheid als werkende professional.

Er is geen ‘one-size-fits-all’ leiderschapsstijl

Het hanteren van een bepaalde leiderschapsstijl is dan ook een persoonlijke keuze. Er is geen ‘one-size-fits-all’ leiderschapsstijl; een type leiderschapsstijl die toepasbaar is op elke organisatie. Alle organisaties opereren op verschillende manieren binnen verschillende omgevingen, waardoor bepaalde eigenschappen succesvoller zullen zijn in de ene omgeving, maar nauwelijks succesvol in de andere. Daarbij komt dat tijden veranderen en dus verandert de definitie van leiderschap mee. Een leider wordt niet langer sec gezien als een krachtige of invloedrijke persoonlijkheid die mensen vertelt wat ze wel of niet moeten doen. Inmiddels is een leider iemand die inspireert, motiveert en daarmee dirigeert. Of zoals Nelson Mandela ooit zei: “Een leider is als een herder. Hij/zij blijft achter de kudde en laat de meest wendbare voorop gaan, waarop de anderen volgen, terwijl ze zich niet realiseren dat ze al die tijd van achteren worden geleid”.

Een leider is iemand die het vermogen heeft om het gehele team in de juiste richting te laten bewegen. Kennis van leiderschap en leiderschapsstijlen is dan ook voor elke professional relevant. Daarbij levert een grondige kennis van verschillende leiderschapsstijlen niet alleen op dat je zelf een stijl aanneemt die bij je past, maar het zorgt er ook voor dat je de juiste mensen om je heen kan verzamelen die aansluiten bij de door jou gehanteerde stijl.

Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar leiderschap. Globaal gezien wordt er onderscheid gemaakt tussen 9 verschillende leiderschapsstijlen, elk met eigen voor- en nadelen.

Transformationeel leiderschap

Transformationeel leiderschap wordt vaak beschouwd als de meest wenselijke onder werknemers. Werknemers die transformationeel leiderschap tonen inspireren personeel door het gebruik van effectieve communicatie en door het creëren van een omgeving waar intellect gestimuleerd wordt. Deze personen zijn echter vaak “blauwe-lucht” denkers; ze zullen managers nodig hebben die meer op de details gefocust zijn om de strategische visies succesvol te implementeren.

Transactioneel leiderschap

Transactioneel leiderschap is meer gefocust op de organisatie van het team, het vaststellen van een duidelijke commandostructuur en het in stand houden van een combinatie tussen belonen en straffen om bepaald bedrag te stimuleren of af te leren.

Het wordt transactioneel genoemd omdat leiders voorstellen om iets te wisselen; ze belonen goede prestaties en straffen slechte prestaties af. Vooral effectief bij het voltooien van taken op de korte termijn; het is onwaarschijnlijk dat werknemers hun volledige creatieve potentieel benutten onder deze omstandigheden.

Dienend leiderschap

Mensen die dienend leiderschap tonen kiezen voor machtsdelingsmodellen van autoriteit. Ze prioriteren de behoeftes van het team boven de eigen behoeftes en moedigen collectieve besluitvorming aan. Dit kan zorgen voor een verbetering van de diversiteit en verhoogd moraal onder werknemers. Aan de andere kant wordt dienende leiders vaak een gebrek aan autoriteit verweten en belangenverstrengeling omdat de werknemers voor de bedrijfsdoelstellingen gaan.

Autocratisch leiderschap

Autocratisch leiden is een extremere versie van transactioneel leiderschap. Autocratische leiders hebben significante controle over werknemers en overwegen zelden suggesties uit het team of het delen de macht. Dit leiden met ‘een ijzeren vuist’ wordt zelden gewaardeerd door werknemers, waardoor er een hoog verloop en verzuim kan ontstaan. Daarnaast is er mogelijk een gebrek aan creativiteit omdat de strategische richting wordt bepaald door een enkele persoon. Een autocratisch leider past het best binnen omgevingen waar de banen routinematig zijn of weinig specifieke kunde vereisen.

Laissez-faire leiderschap

Laissez-faire betekent letterlijk “laat hen het doen” in het Frans. In de managementpraktijk wordt het vertaald als “laat het gaan”. Met andere woorden, laissez-faire leiders worden gekarakteriseerd door afstand te bewaren en door werknemers toe te staan hun taken uit te voeren op de manier waarop zij dat zelf graag zien. Dit kan zeer effectief zijn bij erg creatieve banen of werkomgevingen waar zeer ervaren werknemers actief zijn. Het is echter wel belangrijk dat de prestaties goed gemonitord worden en verwachtingen effectief worden gecommuniceerd om ervoor te zorgen dat de werkstandaard hoog blijft.

Democratisch leiderschap

Democratisch leiderschap staat ook wel bekend als participatief leiderschap. Zoals de naam al zegt, zullen leiders met deze stijl vaker om input van het team vragen voor ze een definitieve beslissing nemen. Werknemers zijn over het algemeen gelukkiger in hun baan in deze omgevingen en de organisatie kan voordeel hebben van verhoogde creativiteit. Aan de andere kant zorgt een democratisch proces over het algemeen voor een langzamer proces en zal dit dus niet goed werken in omgevingen waar het snel nemen van beslissingen cruciaal is.

Bureaucratisch leiderschap

Het bureaucratisch leiderschapsmodel wordt het meest gebruikt in omgevingen die sterk gereguleerd of administratief zijn, waar luisteren naar de regels en een vooraf vastgestelde hiërarchie belangrijk zijn. Deze leiders zorgen dat werknemers de regels volgen en taken uitvoeren volgens het boekje. Vanzelfsprekend werkt dit goed in bepaalde rollen rondom gezondheid & veiligheid, maar het kan innovatie en creativiteit remmen in meer agile, snelle bedrijven.

Charismatisch leiderschap

Charismatisch leiderschap overlapt in zekere mate met transformationeel leiderschap. Beide stijlen zijn afhankelijk van de positieve charme en persoonlijkheid van de leider in kwestie. Desondanks wordt charismatisch leiderschap vaak als minderwaardig gezien, voor het grootste gedeelte omdat het succes van de projecten en initiatieven voor een groot deel afhangt van de leider. Waar transformationele leiders zelfvertrouwen in een team opbouwen en dit behouden blijft na het vertrek van de leider, is het bij charismatisch leiderschap vaak zo dat wanneer de leider weg is, het vertrouwen in eigen kunnen drastisch keldert.

Situationeel leiderschap

Situationeel leiderschap is gestoeld op een theorie dat de beste leiders een palet aan verschillende stijlen gebruiken en de keuze laten afhangen van de omgeving. Hierbij tellen factoren zoals senioriteit, de processen die uitgevoerd worden en de complexiteit van de taken mee in het bepalen welke stijl te adopteren voor welke situatie. Situationele leiders zullen bijvoorbeeld gebruik maken van een democratische stijl als ze de commerciële richting van de organisatie met de directie bespreken, maar meer bureaucratisch te werk gaan wanneer ze nieuwe protocollen aan fabrieksmedewerkers communiceren. De meeste mensen hebben een natuurlijke leiderschapsstijl, wat ervoor kan zorgen dat wisselen tussen stijlen bemoeilijkt wordt. Het kan ook moeilijk zijn om te bepalen welke stijl het meest geschikt is voor welke situatie, wat het proces van beslissingen nemen negatief kan beïnvloeden c.q. vertragen.

Duidelijk is dat leiderschap meer omvat dan ‘de baas spelen’. Het gaat om het raken en motiveren van je werknemers, het op de juiste manier zetten van de ‘stip op de horizon’, het schipperen tussen het belang voor de organisatie en het belang voor de werknemers en nog vele andere zaken. Daarbij zijn leiders dus niet alleen de mensen aan de top van de piramide; elke professional zal leiderschap moeten tonen en hoe meer je van het onderwerp weet, hoe makkelijker je er gebruik van maakt. Wees bewust van je omgeving en de invloed die je daarop hebt.

1 reactie op “9 verschillende leiderschapsstijlen: welke past bij jou?”
  1. 03-03-2022 om 14:52 - Wim Mulder schreef:

    Mijn vrouw en ik zijn vanaf 18 juli 2012 het leiderschap gaan toepassen binnen onze liefdesrelatie. Ook onze relatie is een organisatie, zij het een kleine. We hebben ontdekt dat we hierin vergelijkingen kunnen trekken met leiderschap in een bedrijfsorganisatie. De afspraak die wij gemaakt hebben met elkaar is: mijn vrouw heeft de leiding over de relatie en ik help haar zo goed mogelijk de leiding op zich te nemen en op haar manier te mogen doen. Dat werkt perfect. Haar leiderschapsstijl is transformationeel leiderschap. Mijn stijl is constructief en ondersteunend volgerschap.

    Het zou best wel eens kunnen dat er in een organisatie meer misgaat vanwege slecht volgerschap dan vanwege slecht leiderschap.

    Daarom zou ik heel graag mijn expertise in het volgerschap op een hoger plan willen brengen, maar ik kom bijna uitsluitend literatuur tegen over leiderschap. Dat vind ik eigenlijk wel raar. Alsof alles van de kwaliteit van de leider af zou hangen. Volgens mij zal het totale team tot een succesvol resultaat leiden. Valt er voor werknemers en volgers dan niets te ontwikkelen of te leren? Misschien is het een idee voor leiderschapsstijl schrijvers over dit terrein iets te gaan schrijven. Voor mijzelf houd ik mijn leerervaringen goed bij en deel ik deze zorgvuldig met mijn vrouw.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *


De verificatie periode van reCAPTCHA is verlopen. Laad de pagina opnieuw.