Leiderschap blijft een actueel thema waar veel boeken over zijn en worden geschreven. Ik verwacht dat dit zo zal blijven, omdat de wereld om ons heen continu verandert. Dit heeft impact op de manier waarop leidinggevenden hun rol oppakken en hun medewerkers het beste kunnen meenemen in het realiseren van de doelstellingen van een organisatie. Ik daag leidinggevenden daarom graag uit om regelmatig te reflecteren op hun gedrag en de impact ervan op hun medewerkers. Iedere fase waarin een onderneming zit, de transformatie die het moet doormaken en het type mens dat er werkzaam is, vraagt dat je als leider regelmatig tijd moet maken om je leiderschapsstijl onder de loep te nemen. Dit vergroot je effectiviteit als leider en draagt meestal ook bij aan een positief werkklimaat waarin medewerkers succesvol en duurzaam inzetbaar blijven.
Ik kreeg het boek met de titel ‘Leiderschap: een gids’ in handen. Het boek neemt je mee in de complexe en dynamische wereld van leiderschap. Het zet aan tot reflectie en biedt volop inspiratie om verdere verdieping te zoeken. Door het lezen van deze gids kun je als leidinggevende jouw eigen visie vormen over leiderschap. Het boek schept orde en rust rond dit thema. Het gaat over leiden en volgen, eigenschappen, gedrag, visies, ethiek en ontwikkeling. Het is op een frisse en originele manier geschreven en nodigt uit om een visie te vormen op het aansturen van een team, afdeling en of organisatie. Omdat iedereen ooit met leiderschap te maken krijgt, is het waardevol om hier iets meer van te weten. Het boek is opgedeeld in de volgende vraagstukken:
- Ben je een leider?
- Wat is leiderschap?
- Wie is een leider?
- Wat doet een leider?
- Voor welke waarden sta jij?
- Wie zijn jouw volgers?
- Kunnen we zonder leiders?
Ik vond alle vragen relevant maar wil specifiek stilstaan bij twee vragen: ‘Wie is een leider?’ ‘En kunnen we zonder leiders?’
Wie is een leider?
Is leiderschap aangeboren of aangeleerd en welke overeenkomsten zien we in de eigenschappen van leiders? Zijn vrouwen betere leiders of niet en welke manieren van denken hebben leiders nodig?
Deze vraag is lastig te beantwoorden. Er zijn diverse factoren die het antwoord bepalen. Hoewel fysieke kracht in deze tijd niet meer nodig is, is het opvallend dat leiders vaak langer zijn dan gemiddeld. Ons evolutionaire brein kent aan lengte blijkbaar toch leiderschapseigenschappen toe. Naast lengte zijn we ook geneigd mensen te volgen die welbespraakt zijn en een aantrekkelijk, symmetrisch uiterlijk hebben. Tegenwoordig doen steeds vaker andere factoren ertoe, zoals intellectuele en emotionele intelligentie. Toch lijkt het lastig om te zeggen of leiderschap is aangeleerd of aangeboren. Bepaalde karaktereigenschappen maken het wel gemakkelijker, zo is gebleken uit onderzoek. Deze eigenschappen worden in het boek genoemd (blz 62). Het is niet zo dat personen met deze eigenschappen automatisch leider worden, wel blijkt dat leiders over het algemeen over deze talenten beschikken.
Vrouwelijk leiderschap komt steeds meer voor. Er wordt veel gepubliceerd over vrouwen die leidinggeven. In theorieën over leiderschap wordt gesproken over mannelijke en vrouwelijke eigenschappen. Volgens mij kun je nooit zeggen of mannen of vrouwen betere leiders zijn. Je ziet wel steeds vaker dat managementteams streven naar diversiteit in profielen van leiders. Een mix van mannen en vrouwen in besluitvormingsorganen zijn normen waar bedrijven aan willen voldoen. De diversiteit kan echter ook zitten in generaties en culturen. Deze variatie maakt leiderschapsteams wendbaarder en dat vraag de markt van vandaag de dag. Ook de mindset, oftewel de mentaliteit en het denkvermogen van leiders bepaalt de manier van leidinggeven.
Henry Minzberg onderscheidt vijf mindsets:
1. Reflectie
2. Analyse
3. Context
4. Relaties
5. Actie
Het is niet zo dat de ene mindset beter is dan de ander. Een effectieve leider gebruikt ze allemaal om de situatie, de keuzes, handelingsopties vanuit verschillende invalshoeken te bekijken en om invulling te geven aan zijn of haar verschillende rollen.
Kunnen we zonder leiders?
Waarom is het denken over werken zonder leiders actueel? De eerste reden is dat leiderschap doorgaans gekoppeld is aan een hiërarchische positie. De taken en verantwoordelijkheden van de leider zijn in de structuur vastgelegd. Tegenwoordig zijn organisatie anders georganiseerd en zijn er meer losse organisatievormen waarin geen formele leiders meer bestaan. Het is interessant om te onderzoeken hoe professionals in deze gevallen doelgericht samenwerken en waarden en idealen met elkaar delen. Een tweede reden is de groeiende onvrede over de toename van het aantal managers. Het gaat vaak mis wanneer niet meer duidelijk is welke meerwaarde een manager of managementlaag heeft. Wanneer management niet bijdraagt aan efficiency en kwaliteit wordt er kritisch naar gekeken. Een derde reden is dat een groot deel van de mensen op de werkvloer niet tevreden is over de eigen leidinggevende. Uit diverse onderzoeken blijkt dat ongeveer een derde van de medewerkers vindt dat de eigen leidinggevende geen meerwaarde heeft. Er zijn verschillende definities in omloop over leiderschap. Ik noem er drie uit het boek:
Leiderschap is de functie die een team helpt om beter te presteren en helpt om de productie of invloed ervan te vergroten
Leiderschap is het vermogen om mensen zodanig te beïnvloeden dat hun capaciteiten ten goede komen aan het algemeen belang
Leiderschap is het beïnvloeden van gedrag van (een groep) medewerkers, door een persoon die ten opzichte van die medewerkers een formele positie inneemt
In organisaties draait het om de inzet van mensen. Omdat we een samenleving hebben gecreëerd die heel complex is, waar continu verandering is en doelen steeds in beweging zijn, is er heel veel afstemming en planning nodig. Dit maakt dat de meeste bedrijven niet zonder leiderschap kunnen en willen. Als er een gedeeld belang of een gezamenlijk doel is, is leiderschap nodig. Er moet worden samengewerkt en afgestemd. Er is een leider nodig die een team helpt om beter te presteren en de productie of invloed ervan te vergroten. Bij de meeste bedrijven is er sprake van een vorm van leiderschap. Er is altijd een proces dat gezamenlijke activiteiten richting geeft of ondersteunt. Zonder hiërarchie zal leiderschap in organisaties wel nieuwe vormen moeten krijgen. Het accent komt dan steeds meer te liggen op zingevend, moreel en persoonlijk leiderschap (in het boek vind je dit in de tabel op blz. 153).
Inspirerende uitspraken over leiderschap
– ‘Als je uiteindelijk een beslissing moet nemen, is je enige houvast je waarden, je visie en de levenservaringen die je maken tot wie je bent’
– ‘Logica brengt je van A naar B. Verbeelding brengt je werkelijk overal’
– ‘Het leervermogen is de belangrijkste eigenschap die een leider kan hebben’
– ‘Leiderschap wordt niet uitgeoefend met woorden, maar met houding en gedrag’
– ‘De belangrijkste dingen die een manager moet leren zeggen, zijn samen te vatten in zes zinnen: ja ik heb een vergissing gemaakt, ik ben trots op jullie, wat vind je ervan?, kan ik je helpen?, dank je’
– ‘De essentie van leiderschap is om meer leiders voort te brengen, niet meer volgers’
– ‘Kennis is macht, maar enthousiasme brengt iets in gang’
Hoe denk jij over leiderschap?
Leiderschap is volgens mij onmisbaar binnen organisaties en leiderschap is tegelijk een hele grote verantwoordelijkheid. Ik heb in mijn werk al veel soorten leiders gesproken. Soms kom ik hele goede leiders tegen, maar vaak vraag ik mij ook af of de leider met wie ik spreek wel op de juiste plek zit. Zo nu en dan vragen ze dat ook aan mij omdat ze merken dat de rol hen te veel energie kost en stress geeft.
Ik kom regelmatig leidinggevenden tegen die ik weinig zelfbewust en zelfkritisch vind. Soms heb ik het idee dat ze onvoldoende beseffen welke impact ze hebben op medewerkers. Welk gedrag effectief is en welke manier van handelen juist niet effectief is en soms zelfs (onbedoeld) schade aanricht. Leiderschap vraagt om goede zelfkennis, een goede sociale antenne en het kunnen meenemen van je mensen in het aangaan en realiseren van de uitdagingen waar jij binnen het bedrijf verantwoordelijk voor bent.
Hoe denk jij over leiderschap? Geniet jij van leiderschap of denk je er wel eens over na op een andere manier in te zetten?
Het boek ‘Leiderschap, een gids’ kun je bestellen via Managementboek.nl
Geef een reactie