Detoxing organisations

In deze periode van social distancing en thuiswerken worden we uitgedaagd om onze energie goed te verdelen. Nu ik geen reistijd meer heb, heb ik wel meer rust om een boek te lezen. Ik kreeg via mijn collega Guusje Nagels het boek met de titel Detoxing Organisations van Marjan Decat in handen en deel graag mijn bevindingen.

Wat is een toxische organisatie?

Het boek omschrijft het als volgt. Een toxische organisatie is een organisatie waarbij er een dynamiek aanwezig is die een negatieve, vermoeiende tot verziekende impact heeft op mensen die in relatie staan met deze organisatie. Het kunnen medewerkers, partners en of klanten zijn. In deze toxische dynamiek komt er een disbalans tot stand waarbij gezonde grenzen overschreden worden en er een negatieve, vermoeiende of verziekende impact ontstaat op meerdere vlakken. Zo kan het op termijn, in extreme situaties, het succes en het voortbestaan van de organisatie in gevaar brengen.

Een toxische organisatie is een organisatie waarin een dynamiek aanwezig is die een negatieve, vermoeiende tot verziekende impact heeft op mensen die in relatie staan met de organisatie.

Het toxische spel is niet continu zichtbaar en kan heel onderhuids zitten en traag en subtiel werken. Het is dan iets dat binnensluipt. Maar het kan ook evengoed een adrenalinestoot geven, een boost, een kick, die op korte termijn mooie resultaten oplevert. Deze energie is niet gemakkelijk herkenbaar. Hoewel toxische dynamiek zowel positieve persoonlijke als bedrijfsresultaten kan brengen, zijn deze vaak niet helemaal zonder negatieve gevolgen.

De vraag die wordt gesteld is: wanneer is de situatie toxisch genoeg om in te grijpen en het patroon om te vormen tot een meer voedend patroon?

Drie belangrijke vragen

Het boek gaat in op drie belangrijke vragen:
1. Hoe kijkt jouw organisatie naar menselijk kapitaal en leiderschap?
2. Hoe herken je toxische energie en waar houdt deze zich schuil?
3. Hoe pak je de dynamieken aan bij de bron en zorg je voor een positieve transformatie?

Schuilplaatsen van toxische energie

Ik ga wat dieper in op drie schuilplaatsen waar toxische energie zich bevinden kan.

• groepsdruk
• leiderschap
• stress

De kracht of zwakte van groepsdruk

Groepsdruk komt in elke organisatie voor. Het is druk die wordt uitgeoefend op een bepaald persoon of een bepaalde groep. De druk gaat om het veranderen en aanpassen van gedrag, handelen of denken die in de groep als normaal of gewenst wordt gezien. Dat kan zowel voedend als toxisch zijn en wordt vooral uitgedrukt in ongeschreven regels.

Alle mensen hebben de natuurlijke behoefte om zich te binden. Dat doen ze door zich aan te passen aan het gedrag van de mensen met wie ze omgaan. We ontwikkelen zo het gedrag dat door de groep gewaardeerd en beloond wordt. De meeste mensen weten zich als kameleon aan te passen. Denk hierbij aan een dresscode, een bepaalde kleur kleding of een vast aantal werkuren. Een dergelijke groepsdruk kan als heel fijn worden ervaren maar is echter niet altijd even onschuldig. Of het voedend is of niet is afhankelijk van de mate waarin je de keuze hebt om je wel of niet aan te passen.

Wanneer de authenticiteit en persoonlijke expressie middels dwang wordt beperkt, is er sprake van toxische energie. Ook groepsdruk kan bij het vastgestelde aantal werkuren of het idee van altijd bereikbaar moeten zijn het gevoel geven dat je geen keuze hebt. Frustratie en het aftellen van de uren op een dag kan ergernis en stress veroorzaken.

Disbalans en schade

Daar waar er weinig respect is voor diversiteit en eigenheid van een individu is groepsdruk een gevaarlijke dynamiek die onzichtbaar een toxische voedingsbodem kan bewerkstelligen. Wanneer groepsdruk de persoonlijkheid, de individuele waarden, normen, ambities, ontplooiing en zingeving in het gedrang brengt ontstaat er een disbalans. Als je daarnaast ook de integriteit, de eigenheid, de zelfverzekerdheid en het mentaal en fysiek welbevinden schaadt, dan is er sprake van een toxische dynamiek die een negatieve impact heeft op een organisatie.

Leiderschap met impact

Leiderschap kan ook een voedingsbodem zijn voor toxische energie. Wanneer leidinggevenden handelen vanuit ego en gericht zijn op eigen gewin is het oppassen. Als je als leider het doel hebt om jezelf naar voren te schuiven ten koste van een ander of het team, is er een bron van toxische energie ontstaan. Pas wanneer de leidinggevende zaken doet met de intentie om te verbinden, te delen, te groeien en te leren is er een positieve voedingsbodem. De leiderschapsstijl creëert toxische energie wanneer je destructief, imponerend handelt en anderen de eigenwaarde ontneemt. Als je zo optreedt dat de ander geen klankbord meer durft te zijn. Deze meer top-down aanpak en dominante stijl brengt mensen niet in beweging maar zet mensen juist op slot. Het creëert wantrouwen, angst en demotiveert.

De leiderschapsstijl creëert toxische energie wanneer je destructief, imponerend handelt en anderen de eigenwaarde ontneemt.

De negatieve kracht van stress

Een van de krachtigste oorzaken van toxische energie is stress. Zo zijn langdurig mentale inspanningen en een te hoge werkdruk de bronnen van stress. Alles wat in een organisatie voelt als angst, verdriet, woede, boosheid en frustratie lokt een bron van toxische energie uit.

Stress bewerkstelligt toxische dynamiek. Zodra we stress ervaren komen we in een ‘onbewuste toestand’ terecht waar de automatische piloot het overneemt en ons in overlevingsmodus brengt. We zien dan vooral bedreigingen of gevaar en voelen angst, boosheid of frustratie. We bevriezen of vluchten of gaan in de aanval. Stress triggert een reactiepatroon wat overwegend ineffectief is. Het is belangrijk dat je weerbaarheid ontwikkelt om hier niet op leeg te lopen. Er zijn mensen die in deze toxische dynamiek hun ego masker opzetten en zich beter voordoen dan ze zijn, of ze verliezen juist het vertrouwen in zichzelf.

Wat je kunt doen tegen toxische energie

Zorg dat je achter de pijnpunten en schuilplaatsen van toxische energie komt. Ga letten op emoties die negatief zijn; zoals frustratie, ergernis, verdriet en angst. Deze geven namelijk een boodschap dat mensen toxische energie ervaren. Het betekent goed luisteren naar de gevoelens van mensen. Het vraagt aandacht om daar ruimte voor te maken en ze te leren begrijpen. Ook in kritiek en in klachten ligt een bron van toxische energie, evenals de trend dat mensen de organisatie verlaten of opgebrand raken.

Als leidinggevende is het een grote uitdaging om de dialoog aan te gaan met de boodschapper die de emoties uitzendt. Het is ook belangrijk dat je goed om je heen kijkt en patronen doorziet. Kijk ook hoe ver het pijnpunt verspreid is. Het is een proces van ontdekken hoe ziek de organisatie is en wat de urgentie is om het aan te pakken.

Duik in de feiten

Duik ook in feiten, cijfers en data en zoek verbanden in datgene wat je ziet, hoort en voelt en maak de impact ervan duidelijk op de resultaten van de organisatie en op de klantbeleving. Breng per pijnpunt ook de impact ervan in kaart. Wat doet het met de organisatie, de medewerkers, de resultaten, klanten en partner?

Kijk bij het analyseren van deze data niet enkel naar wat het nu is, maar ook naar de tendens die zich volstrekt. Is de ‘temperatuur’ van vandaag een constante of zie je een evolutie in positieve of negatieve zin? Waar voelde je tijdens de gesprekken een pijnpunt uitbreiden of steeds meer manifesteren? Breng dat ook in kaart, want niet voor alle pijnpunten van vandaag zijn de effecten al duidelijk zichtbaar. Soms doet het even onderhuids zijn werk tot de symptomen zich ook in concrete data uitdrukken.

Definieer een actieplan

Afhankelijk van de pijnpunten, de ambitie, de visie en het beschikbare draagvlak en mandaat is het tijd om het actieplan uit te werken. Daarbij bepaal je welke acties je wenst te ondernemen en hoe je dat gaat aanpakken. Betrek diegene bij het project die een actieve rol willen spelen bij het creëren van een voedende energie en sfeer in de organisatie.

Waneer moet je dit boek lezen?

Dit boek is een aanrader als je een bijdrage wil leveren aan het creëren van een positieve sfeer en voedende dynamiek binnen een organisatie en/of team. Wanneer je zicht wil krijgen op het ontdekken waar de bronnen zijn waar de toxische energie schuilt. Je kunt hiermee een bijdrage leveren aan het vinden van de schuilplaatsen die oorzaken kunnen zijn van frustratie, ergernis, burn-outs, demotivatie, hoog verloop, ziekteverzuim, verlies van marktaandeel e.d. Het boek reikt jou tools en technieken aan om toxische dynamiek om te buigen tot een voedende en positief-energieke omgeving.

Mijn mening over het boek

Dit boek over toxische energie heb ik met redelijk gemak gelezen, hoewel ik de manier van schrijven soms wat omslachtig en onduidelijk vond. Omdat het geen dik boek is en prettig in de hand ligt, heb ik het in een weekend uitgelezen. De titel van het boek intrigeerde mij en in het bijzonder de zin ‘voedende energie voor de werkvloer’. In gesprekken met mijn coachees hebben we het regelmatig over de toxische dynamiek binnen bedrijven en teams. Vaak zijn het factoren die maken dat mensen ziek zijn geworden en met een burn-out thuis komen te zitten. Ik wilde er wat meer over lezen en daarom koos ik voor dit boek.

Ik daag je uit om dit boek ook te lezen en jezelf de volgende vraag te stellen: welke signalen zie jij die aandacht vragen om toxische dynamiek aan te pakken en te zorgen voor positieve energie?

Je kunt dit boek bestellen via Managementboek.nl