Dieptepsychologie: het vrouwelijke principe

31/08/2017 Leestijd: 5 minuten

In mijn vorige blog schreef ik over het mannelijke principe dat naar mijn idee wat te ver doorgeslagen is in het bedrijfsleven. Als voorbeeld van het mannelijke principe haalde ik concurreren aan. Zo uit m’n hoofd kan ik wel wat positieve aspecten opnoemen van concurrentie: het kan bijvoorbeeld tot gevolg hebben dat producten voor consumenten betaalbaar blijven en het kan tot innovatie leiden, omdat er natuurlijk altijd iets nieuws verzonnen moet worden om je te onderscheiden van de rest.

Echter, wanneer concurreren gaandeweg veranderd in een agressieve manier van wij-zij denken, dan zijn we te ver doorgeslagen en krijgen we te maken met de negatieve kant van concurreren. Wij-zij denken, ook wel splitting genoemd, wordt door Adrian Carr beschreven in zijn studie naar archetypes en spiegeling in organisaties (Carr, 2002 (1)) .

Carr stelt dat splitting een regressief en reactief proces is, waarbij mensen de wereld indelen in goede en kwade objecten – waarbij het goede geïdealiseerd wordt en het kwade, middels projectie, wordt gedemoniseerd. Deze manier van denken, maakt dat er een gevoel van afgescheidenheid en wantrouwen ontstaat. Dit is schadelijk voor organisaties omdat het stagnerend werkt.

Vanuit de dieptepsychologische dualiteitgedachte is een vrouwelijk principe nodig om een eenzijdige mannelijke benadering weer in evenwicht te krijgen. Het gevoel van afgescheidenheid en wantrouwen kan bijvoorbeeld meer in evenwicht komen door het scheppen van gemeenschapszin en emotionele verbinding. Het (geprojecteerde) beeld van het vrouwelijke omschrijven we in de dieptepsychologie met Anima.

Strikt genomen is de Anima het innerlijke vrouwbeeld dat werkzaam is in de psyche van een man. Omgekeerd is de Animus het manbeeld dat werkzaam is in de psyche van een vrouw. Het gaat hierbij dus om tegenstellingen (Samuels, Shorter & Plaut, 2001 (2)). Moderne dieptepsychologen zien de scheiding van Anima en Animus echter niet meer zo verdeeld tussen de seksen. Mannen en vrouwen hebben beide een gedeelte in de psyche wat zich laat omschrijven als een Anima en een Animus. Het gaat over archetypische energieën. En in dit geval gaat het over overgeërfde beelden van het mannelijke en het vrouwelijke.

Belangrijk is dat het hierbij gaat over tegenstellingen en dat het mannelijke het vrouwelijke in zich draagt en vice versa. Dit rekent daarmee meteen af met het beeld dat het bij het vrouwelijke principe om een feministische denkwijze zou gaan. Zo is het niet bedoeld. Er is wel een onderscheidt tussen mannelijke en vrouwelijke principes, maar deze principes komen het beste tot hun recht als je ze kunt verenigen. De vereniging van deze principes kan binnen in de mens plaatsvinden, maar ook op organisatieniveau.

Hoe ziet dat er dan uit binnen organisaties? Laloux noemt een paar interessante voorbeelden in zijn boek Reinventing Organizations (3) . Een ervan is Buurtzorg, een bedrijf in de thuiszorg, dat in 2006 opgericht is door Jos de Blok. In de thuiszorg was het gangbaar geworden dat zorgtaken werden uitgevoerd door gespecialiseerde verpleegkundigen. Dit had tot gevolg dat patiënten soms tientallen mensen aan hun bed kregen: eentje om te wassen, eentje om de steunkousen aan te trekken, weer eentje om een verband te verwisselen en zo voort.

Plaatje blog Dieptepsychologie, het vrouwelijke principe
Afbeelding geraadpleegd van Flickr, op 10-08-2017

De Blok, zelf een voormalig verpleegkundige, heeft er binnen zijn organisatie voor gezorgd dat patiënten (en ook medewerkers) weer vanuit de heelheid worden beschouwd en binnen zijn organisatie komen er nog slechts een of twee mensen aan het bed van een patiënt, die ook nog tijd nemen voor een kopje koffie en een praatje. Rust (de tijd nemen) en zorgzaamheid zijn vrouwelijke principes die De Blok prima inzet in zijn organisatie.

Een ander mooi voorbeeld is FAVI, een kopergieterij in het noorden van Frankrijk. Zij maken o.a. versnellingsbakken voor de automotive industrie. Een nieuw product van FAVI is koperen apparatuur voor de medische industrie. Koper heeft
antimicrobiële eigenschappen en is dus heel geschikt voor gebruik in ziekenhuizen. De koperkleur ademt echter een sfeer van 19-e eeuwse sanatoria. FAVI’s directeur, Zobrist, vroeg zijn team om een prototype te maken van een apparaat waarbij het koper eruit zou zien als roestvrij staal. Volgens Laloux werd Zobrist gedreven door een diep gevoel voor esthetica en intuïtie om een team te vragen het prototype te maken. En ziedaar! Het team slaagde erin, tegen alle verwachtingen, om een prototype te maken, dat zelfs nog betere antimicrobiële eigenschappen had (!) en zo werd een nieuwe markt geopend. Gehoor geven aan je intuïtie is een vrouwelijk principe.

Naast rust, zorgzaamheid en intuïtieve wijsheid, wil ik hier nog een aantal kenmerken noemen van het vrouwelijke principe:

  • Het scheppen van gemeenschapszin
  • Reageren en ontvangen
  • Actief wachten
  • Voeden en koesteren
  • het aangaan van een emotionele binding
  • omgaan met gevoelens van kwetsbaarheid (bijv. verdriet, angst, onzekerheid)

Ik wil afsluiten met een mooie gedachte van Daniel Ofman. Hij pleit ervoor om ons af te stemmen op de ander door medeleven, begrip, zorgzaamheid, voeding en wederzijdse steun. Deze afstemming verbindt ons met elkaar en geeft evenwicht in onszelf en de organisatie. (Ofman, 2014).

Hoe zit het met de verhouding tussen de mannelijke en vrouwelijke principes in jouw organisatie? Is er ruimte voor het vrouwelijke principe?

 

(1) Carr, A. (2002). Jung, Archetypes and Mirroring in Organizational Change Management: Lessons from a longitudinal case study. Journal of Organizational Change Management. 15 (5), 477-489.

(2) Samuals, A., Shorter, B., Plaut, F. (2001). Jung-lexicon. Rotterdam: Lemniscaat B.V.

(3) Laloux, F. (2014). Reinventing Organizations, A Guide to Creating Organizations Inspired by the Next Stage of Human Consciousness. Brussels: Nelson Parker.

0 reactie(s) op “Dieptepsychologie: het vrouwelijke principe”

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *


De verificatie periode van reCAPTCHA is verlopen. Laad de pagina opnieuw.