Een dieptepsychologische kijk op burn-out

25/04/2017 Leestijd: 4 minuten

In “Sophie in de mentale kreukels”, een programma dat op dinsdagavond door de NPO wordt uitgezonden, onderzoekt Sophie Hilbrand de problemen rondom burn-out. In een van de afleveringen wordt een groep ‘young professionals’ op de Amsterdamse Zuidas geïnterviewd. Zij geven aan uitzonderlijk lange werkdagen te maken tegen een zeer goed salaris. Soms valt er wel eens iemand uit door burn-out, maar daar wordt niet veel aandacht aan gegeven. Deze mensen worden toch een beetje als ‘losers’ gezien en vaak komen ze, volgens de geïnterviewden, ook niet meer terug op de werkvloer. Wat is hier aan de hand? Waarom is een burn-out iets voor losers?

Schaduw: alles wat iemand niet zou willen zijn

Sophie benadert in haar programma het probleem burn-out vanuit verschillende opzichten: de rol van het werk, de wetenschappelijke kijk op burn-out en de ervaringsdeskundigen. Dit zijn allemaal interessante benaderingen waar we iets van kunnen leren over dit wijdverspreide fenomeen. Vanuit de dieptepsychologie zou ik in dit verband het begrip ‘Schaduw’ willen introduceren. Hier is namelijk sprake van als het gaat om burn-out. Heel simpel gezegd is ‘Schaduw” wat iemand niet zou willen zijn. Ieder mens heeft er een. Hoe ontstaat deze Schaduw? Wat heeft het met burn-out te maken? En wat vooral belangrijk is: hoe komen we ervan af? Of kunnen we er gewoon mee leren leven?

Schaduw ontstaat bij het opgroeien van een kind naar volwassene. Als kind ontdekken we de wereld, maar daarin worden we voortdurend gecorrigeerd door onze ouders, opvoeders, onderwijzers en zo verder. We leren daarmee dat bepaald gedrag meer wenselijk is dan ander gedrag en dit minder wenselijke gedrag verdwijnt daarmee in de Schaduw. In de Nederlandse calvinistische cultuur verdwijnt een eigenschap als rust al snel in de (collectieve) Schaduw. Hard werken wordt gewaardeerd en wij denken dat het ook beloond wordt. Als wij langdurig focussen op hard werken en de Schaduw hiervan (= de rust) niet kunnen of willen zien, dan kan er een burn-out op de loer liggen.

Een complex probleem

Leidt hard werken dan altijd tot een burn-out? Nee, burn-out is een complex probleem en de menselijke geest is complex. Vaak gaat het bij mensen die een burn-out krijgen niet alleen maar om (te) hard werken. Een drang naar perfectionisme en te weinig ik-kracht spelen ook vaak een rol. En ook hier is weer sprake van de Schaduw. Veel mensen krijgen in hun opvoeding mee dat verliezen geen optie is. Denk maar aan al die fanatieke ouders die in de weekenden hun kroost aan de zijlijn van het voetbalveld staan toe te juichen. Falen is hier geen optie en verdwijnt daarmee naar de Schaduw zonder dat we ooit hebben geleerd hoe we hier op een goede manier mee om kunnen gaan.

Grip krijgen

De psychiater Bram Bakker raakte bij Sophie een tere snaar toen hij haar vroeg naar haar onzekerheid. Ze gaf aan dat ze gewend was om hier snel overheen te stappen. Sophie heeft ‘onzekerheid’ in haar persoonlijke Schaduw, lijkt het. Bram Bakker geeft aan dat het goed zou zijn om hier eens verder over door te praten. Ik denk dat hij gelijk heeft. Grip krijgen op burn-out begint met grip krijgen op de eigen Schaduw. Als we duidelijk krijgen wat daar precies leeft, dan kunnen we met dat bewustzijn betere keuzes voor onszelf maken. Het neurotische van het dwingende ‘moeten’ wordt dan een beetje lichter.

Dus weg met de Schaduw? Nou, dat is misschien een beetje te stellig. De vraag is of die Schaduw zich in al zijn facetten laat oplossen. Maar bewustwording van de Schaduw is van het grootste belang voor een werkelijke heling van burn-out. Alleen de bewustwording van dit andere deel in jezelf kan zorgen voor evenwicht.

De collectieve schaduw

Maar hoe zit dat dan met collectieve Schaduw? Daar hebben we als eenling toch helemaal geen invloed op? Toch wel. We zijn allemaal een deel van het grote geheel. Een medewerker is een deel van een organisatie. Als een individu een stukje van zijn Schaduw gaat helen, dan geneest hij/zij daarmee een stukje van de organisatie als geheel. Het is als met de ene vogel die besluit om niet te migreren en te overwinteren in een land. Als ‘ie overleeft volgen er meer en tot slot volgt de hele groep (Laloux, 2014)*.

Als je de ogen eens 1 minuut sluit, zou je dan één ding kunnen noemen van wat er leeft in jouw Schaduw?

*Laloux, F., 2014, Reinventing Organizations, A Guide to Creating Organizations Inspired by the Next Stage of Human Consciousness, Brussels, Nelson Parker

0 reactie(s) op “Een dieptepsychologische kijk op burn-out”

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *


De verificatie periode van reCAPTCHA is verlopen. Laad de pagina opnieuw.