Wouter Schoonman is al 25 jaar ondernemer. Ik ken hem van zijn artikelen op dit weblog en heb enkele van zijn boeken mogen recenseren. Het interview is bij Wouter thuis – dat past bij hem. We zitten naast een immense boekenkast en hebben een bijzonder prettig gesprek.
Wie is Wouter Schoonman?
Ik denk dat ik iemand ben die echt geluk heeft gehad – en heb. Geluk in de zin van toevalligheden en geluk in de zin van happiness, je goed voelen. Dat heeft met elkaar te maken. Als je je goed voelt, positief in het leven staat en goed om je heen kijkt dan gaan dingen vanzelf. Het helpt daarbij als je minder last hebt van vooroordelen en tunnelvisie. Je loopt minder snel vast en loopt geen kansen mis.
En de andere kant van geluk: ik heb een goede opvoeding gehad, mijn vader was ondernemer, mijn moeder is wetenschapper, dan krijg je van beide kanten wat mee. En dan word je beide, zal ik maar zeggen. Ik ben zelfstandige en ‘wetenschapper’ geworden. Mijn moeder heeft psychologie gestudeerd toen dat eigenlijk nog niet kon. Mijn vader was een gesjeesde student, vond het op de universiteit maar niks en is toen voor zichzelf begonnen. Ik heb steeds beide gedaan, gewerkt en gestudeerd, omdat ik dat leuk vond.
Ik heb altijd twee banen gehad, of twee werkkringen. De ene wetenschappelijk, onderzoekend en de andere meer toepassend. De interactie daartussen was erg leerzaam. Ik heb een hekel aan mensen die een houding hebben van ‘geluk dwing je af’, ‘toeval bestaat niet’ of ‘carrière, dat heb ik gedaan’. Dat “IK” vind ik een attributiefout: succes komt door mij, falen door de omgeving. Je moet maar eens opletten hoe vaak mensen IK zeggen. Ik ik ik. Jullie site IKKI.NL is trouwens ook twee keer ‘ik’… Sorry, grapje. Je moet je steeds realiseren onder wat voor gelukkig gesternte je bent opgegroeid. Ik ben 55, mijn ouders zijn beiden bij het verzet opgepakt. Dat heb ik meegekregen.
Maar om dan je successen aan jezelf toe te schrijven, dat is een beetje dom. Zeker als je in een goed nest wordt geboren. Mijn vader was een succesvol ondernemer, geld was nooit een issue, mijn moeder is op een andere manier slim. Mijn studie wilden ze graag financieren, maar dat wilde ik niet. Ze hebben tijdens mijn studie gespaard wat ze anders aan mij zouden hebben gegeven als toelage. Daar ben ik van, na mijn studie, met mijn vriendin en huidige vrouw naar Amerika gevlogen. En heb ik mijn eerste computer gekocht. Later ben ik gepromoveerd op tests op computers.
Je gelooft, geloof ik, niet in de scheiding tussen werk en privé?
Hierboven slaap ik, daar waar jij nu zit hebben 5.000 mensen gezeten. Sollicitanten. Dat scheiden tussen werken en privé, waar veel over gezegd wordt, vind ik eigenlijk onzin. Alsof je denken ophoudt als het vijf uur wordt, dat begrijp ik niet. Ik begrijp het verschil tussen zondag en maandag, maar het maakt me eigenlijk niets uit.
Kun je enkele hoogtepunten uit je carrière noemen?
Dat ik zoveel mee heb gemaakt. Ik heb veel leuke dingen gedaan. Zo heb ik een testbureau gehad, gewerkt voor een grote internationale testuitgever, boekjes geschreven, ook leuk. Reizen gemaakt over de hele wereld, ontmoetingen gehad met slimme mensen. Na mijn afstuderen ben ik door blijven studeren, dat gaat vanzelf. Ik ben vaak statistisch bezig, dat was vroeger een rampvak voor me. En nu word ik gezien als iemand die veel van statistiek weet, wat niet waar is, maar zo zien mensen dat.
Wat ik leuk vind, is als je gevraagd wordt. Dat is heel bijzonder. Mensen denken dan dat je iets voor ze kunt betekenen! Hoe mooi wil je het krijgen? Mensen die vragen me dan ‘kan dit’, ‘mag dit’, ‘moet dat’. En als het in mijn straatje past, dan doe ik het. Het beoordelen van mensen moet goed en fatsoenlijk gebeuren. Daarvoor moet je goed weten waarop je kunt en wilt testen. Bij de NS hebben we bijvoorbeeld nooit creatieve machinisten willen hebben.
Je staat, geloof en hoor ik, bekend als een van de grote assessment experts in Nederland. Ben je ooit je loopbaan gestart met de insteek om zo’n expert te worden?
Nee. Absoluut niet. Ik geloof niet in carrièreplanning, dat vind ik mateloos ijdel. Toen ik ging studeren, werd ik toegewezen in Amsterdam. Dat wilde ik helemaal niet: ik wilde niet bij mijn ouders blijven wonen. De mogelijkheid bestond om tegen de plaatsing bezwaar te maken, door bij de universiteit waar je wel wilde studeren een gesprek aan te vragen. Je praatte dan met enkele hoogleraren en moest dan duidelijk maken waarom je juist daar wilde studeren. Ik ging naar Groningen en vertelde ze dat ik onderwijspsycholoog wilde worden, om in ontwikkelingslanden leiders te helpen hun onderwijssysteem te ontwikkelen. Dat verhaal bleek niet te kloppen, die richting bestond helemaal niet in Groningen. Was iets van de klok en de klepel. En toch hebben ze me toegelaten.
Je gelooft dus niet in ‘carrière maken’?
Nee! Dan word je bijvoorbeeld accountant en dan manager eerste stap en de bedoeling is dat je uiteindelijk partner wordt. Het is een lange weg, je werkt 80 uur per week en als je dat niet doet ben is het over: up-or-out. Zo’n soort carrière, dat lijkt me niks. Toen ik werd aangenomen bij NS, werden alle academici geschikt geacht als potentiële manager. Ik werd uitgenodigd bij een Management Development baas die me feliciteerde: ik hoorde nu bij de top 500 van het bedrijf en kon me gaan voorbereiden op een loopbaan richting management. Ik zei: dat wil ik niet. Echt het verkeerde antwoord. En het is ook nooit wat geworden in die richting bij NS.
Je komt over alsof je altijd je eigen ding hebt gedaan.
Zo ben ik ook opgevoed. En Montessori onderwijs. Mijn motto is: leer het mij zelf te doen.
Je hebt me ooit verteld dat je graag schrijft. En je schrijfstijl bewonder ik erg: je schrijft beknopt, maar toch vriendelijk. En altijd kraakhelder. Wat heb je gedaan om je schrijven zo te ontwikkelen?
Dat komt door mijn vrouw. Het begon met enkele artikelen. Zij schrijft zelf niet, maar kan heel goed beoordelen. Ze denkt logisch en is grammaticaal heel sterk. Van de onderwerpen waar ik over schrijf, weet ze niet zoveel af – en dat is een voordeel. Als ze het niet snapt, is wat ik geschreven heb, is het gewoon niet duidelijk genoeg. Ze heeft me vooral geleerd om structuur aan te brengen in artikelen. Een kop en een staart, bijvoorbeeld.
In het begin werden dan ook heel veel schrijfsels van mij door haar afgekeurd. Dat raad ik iedereen aan die wil gaan schrijven. Zoek iemand die niet te benauwd is te zeggen wat hij of zij er van vindt – en die wel verstandig is. En vraag om feedback. Feedback is een cadeautje. Als iemand de moeite neemt om iets te vinden van wat je gemaakt hebt, doe er dan je voordeel mee! Doe er iets mee! Tijd is het enige dat je maar één keer uit kunt geven. Als iemand jou zijn of haar tijd geeft, dan komt die nooit meer terug.
Denk je dat je ooit op zult houden met werken?
Wat is werken? Is vrijwilligerswerk werken? Mijn zoon heeft epilepsie. Ik heb me aangemeld als kandidaat voor de cliëntenraad, die zorgt dat de belangen van cliënten behartigd worden. Ik werk ook als vrijwilliger voor de euthanasievereniging. Het leuke is dat uit vrijwilligerswerk vaak vanzelf betaalde opdrachten voortvloeien, ook al is dat niet de opzet. Voorbeelden genoeg: als student gaf ik gratis sollicitatietraining. Dat bracht me in de wereld van selectie.
Ik heb later een tijd Chinees gestudeerd. Dat leverde weer opdrachten op die met China te maken hadden. Je doet dit zonder bepaald doel, maar later betaalt het zich terug. Maar over stoppen met werken? Als je bedoelt arbeid, ja, dan weet ik het eigenlijk niet. Ik doe werk dat ik leuk of belangrijk vind. Voor het meeste werk word ik momenteel betaald. Sommige werkzaamheden zou ik ook wel gratis willen doen. Bijvoorbeeld mijn lidmaatschap van een kwaliteitscommissie bij een technische groothandel ten behoeve van de ontwikkeling van het personeel. Dat vind ik fantastisch werk. Daar wilden ze bij hun assessments werken met een soort rechtbankmodel: de beoordelaars met zijn drieën achter een grote tafel. De kandidaat mocht zo pal voor de ogen van de beoordelaars zijn gedragsproef doen. En dan mag ik zeggen: zo moet je dat niet doen. Daar word ik voor betaald, maar dat zou niet hoeven.
Mijn carrière is klaar. Ik heb een tijdje hoogleraar willen worden, maar dat hoeft niet meer. De twee lectoraten waar ik het over had, daar horen drie promovendi bij. Maar die zullen vroeg of laat promoveren. Als er wat langskomt dat me bevalt, dat ik belangrijk, spannend of leuk vind, dan doe ik dat. Of dat arbeid of werk is, dat doet er niet zoveel toe.
Geef een reactie