Ook deze auteur ontkomt niet aan de modernismen van deze tijd. Nee, geen PokémonGo voor mij, maar deze nieuwbakken opa wil zo af en toe nog wel eens tweet lezen. Zo kwam ik in contact met een FNV-bestuurder (die ik niet persoonlijk ken overigens), die vol passie twitterde over haar collega die brandweermannen opriep om in actie te komen. In actie tegen de slechte plannen van de werkgever om de vervroegde pensionering van brandweermannen af te schaffen (in het jargon FLO, of Functioneel Leeftijdsontslag geheten).
Nu sta ik bekend als iemand die graag innoveert, zeker als het om HR-gerelateerde onderwerpen gaat, dus ik twitterde vrolijk terug dat dit toch echt wel heel ouderwets was. Er zijn vast andere en betere manieren te bedenken dan FLO om de ‘ouder’ wordende brandweerman te ontzien. De FNV-collega’s delen mijn mening niet: actie moest er komen! En dat terwijl ‘Duurzame Inzetbaarheid’ ook bij vakbonden inmiddels hoog in het vaandel staat.
Stakingsdreiging
En toen bleek er ineens ook stakingsdreiging bij Easyjet. Piloten vonden dat ze te zwaar belast werden. En actiedreiging in het Openbaar Vervoer waar het personeel jaar na jaar slachtoffer blijft van geweld en hufter gedrag . In de haven van Rotterdam is jaren gepraat (en actie gevoerd!) voor meer werkzekerheid voor werknemers die, als gevolg van automatisering van containeroverslag hun baan dreigen te verliezen. Met succes, want er ligt een garantie tot 2020. Vakbonden praten en praten, boeken zeker succesjes, maar of de echte problemen ook echt worden opgelost? Ondertussen piekert de HR-manager van dienst zich suf, hoe deze dit allemaal in het vat moet gieten. HR is veel meer geworden dan in-, door- en uitstroom. Het gaat dus ook over werkbelasting, betrokkenheid en loopbaanperspectieven.
Staken is ouderwets
Actie en Staken? Ja, het bestaat dus nog. Niet veel, maar toch. Wat mij opvalt is de berg kritiek die vakbonden en leden ten deel valt na een al dan niet succesvolle actie of staking. Acties zijn ouderwets en oubollig. “Wie gaat er nu nog met een petje op het Malieveld staan?”. Het imago van de vakbond (en haar leden) mag dan wel oubollig zijn, maar is ze dat ook?
De vakbeweging vindt zijn (moderne) oorsprong in de industriële revolutie van de 19e eeuw. Hordes landarbeiders trokken naar de steden om te werken in fabrieken, vaak onder erbarmelijke omstandigheden. De verdiensten mager, maar men kon niet veel anders. ‘Den arbeider’ emanciperen, was het devies. De strijd tegen het Kapitaal!.
Van die strijd is weinig meer te merken. Nadat het aantal vakbondsleden na de Tweede Wereldoorlog tot recordhoogte steeg, onder meer als gevolg van de verzuiling in Nederland, keerde het tij in de jaren ’80. Nieuw realisme in de politiek, onder meer als gevolg van de ‘zakelijke’ benadering van politici als Ruud Lubbers, hadden als effect dat onze samenleving het collectivisme inruilde voor meer individualisme. De trend lijkt onomkeerbaar. Vakbonden verloren weliswaar draagvlak, maar het activisme bleef. En er hangt nog altijd een zweem van die strijd tegen het ‘Kapitaal’ omheen.
Het veranderde HR-vak
Tegelijkertijd heb ik het HR-vak zien veranderen. Ikzelf ben nog geschoold als een ‘ouderwetse’ P&O-er, zeg maar Sociale Academie of Mens en Arbeid in diezelfde jaren ‘80. HR van 2016 is toch vooral bedrijfskundig, meer gericht op organisatiedoelstellingen, of hoe je mensen zo kunt ‘bewerken en modelleren’ dat ze een bijdrage leveren aan die organisatiedoelstellingen (of doe ik nu iemand te kort?).
Organisatiedoelen staan centraal
Meer en meer zijn de organisatiedoelstellingen centraal komen te staan. ”Welke bijdrage lever jij nu en in de toekomst?”. En de afgelopen decennia ging het steeds vaker over optimaliseren van bedrijfsprocessen, over het verhogen van de ROI of EBITA, winst optimalisatie- en maximalisatie.
De aandeelhouder voorop om het zo maar eens te zeggen. ‘Den arbeider’ leek geëmancipeerd, maar was hij dat ook? De financiële crisis in Europa leek een aanzet te zijn om een meer fundamentele discussie te voeren over hoe wij onze wereld moeten veranderen. Duurzamer, eerlijker. De boeken van Jan Rotmans (In het oog van de orkaan) en Thomas Pikkety (Kapitaal in de XXIe eeuw) zetten de discussie kracht bij. Maar kantelt onze wereld echt?
Ik las deze week een stuk van Rutger Bregman over het Kapitaal. Hierin wordt nog eens fijntjes uitgelegd, dat ‘den arbeider’ helemaal nog niet is geëmancipeerd. Sterker nog, de macht van het Kapitaal wordt alleen maar groter.
Flexibilisering van de arbeidsmarkt
En ondertussen voeren de politiek en de sociale partners een achterhoedegevecht over de flexibilisering van de arbeidsmarkt. In een opinie artikel van Maarten Schinkel (NRC 9 juli 2016) wordt dit nog verder geduid. We keren terug naar de 19e eeuw! De dagloner als herintreder. En de HR-manager? Hij ploegde voort, nu weer met nieuwebeleidsnota’s op het nachtkastje. Deze keer zijn WWZ en DBA de oorzaken van menig nachtmerrie.
‘Den arbeider’ moet weer geëmancipeerd worden is mijn devies.
Kapitaal is nog steeds dominant
Maar hoe doe je dat in een wereld waar kapitaal kennelijk (nog steeds) dominant is? Een wereld waar de babyboomers massaal zullen uitstromen uit het arbeidsproces en nieuwe generaties het heft in handen moeten nemen. En dat terwijl de zekerheden weg zijn(of zijn veranderd). Hebben jongeren dan andere behoeften? Staan zij anders in het werkend bestaan?
Eigen regie en werkgeluk?
Op sociale media worden we overspoeld met wijze spreuken over leiderschap, eigen regie, geluk in het werk. Het nieuwe denken is omdenken. Maar hoe gaat het straks als het Kapitaal ons de duimschroeven weer aandraait? Als de jonge flexer van nu, ook naar huisje, boompje beestje gaat verlangen, maar niet kan? Ontstaat er dan een nieuwe orde, waar ‘den arbeider’ echt wordt geëmancipeerd? En gaat hij zich dan opnieuw verenigen, als in ‘Samen staan we Sterk?. Misschien zelfs actie voeren of staken?
De HR Business partner ondertussen werkt zich inmiddels weer suf om het begrip ‘duurzame inzetbaarheid’ voor de eigen onderneming handen en voeten te geven. Natuurlijk wordt ingezet op de eigen verantwoordelijkheid, eigen regie en zelfredzaamheid. Maar hoe zit het met de verantwoordelijkheid van de onderneming? Leiderschap en cultuur maken evenzeer deel uit van het succes van Mens en Arbeid. En als onze leiders het laten afweten, te veel bezig zijn met het in stand houden van het ‘Kapitaal’? Inderdaad dan mag HR de shit weer opruimen.
Geef een reactie