Dieptepsychologie: Schaduw in Organisaties

11/07/2017 Leestijd: 4 minuten

In de dieptepsychologie streven we naar heelheid in de mens. We luisteren en kijken scherp naar de cliënt om vervolgens te constateren wat er mist in het verhaal om tot heelheid te komen. Heelheid geeft evenwicht wat leidt tot gezondheid. Zo kijken we naar het individu, maar zo kunnen we natuurlijk ook naar organisaties kijken. Een organisatie is immers een verzameling van mensen. Als we goed kijken naar wat ons opvalt in een bepaalde organisatiecultuur dan kunnen we ook leren zien wat er ontbreekt om tot meer evenwicht te komen. Immers een individu is voor zijn gezondheid gebaat bij evenwicht, maar een verzameling van individuen (een organisatie) is dat ook. Op organisatieniveau kunnen begrippen uit de dieptepsychologie ook van pas komen om zicht te krijgen op wat er speelt en wat er mogelijk zou kunnen spelen in de Schaduw.

De Schaduw is alles wat je niet wilt zijn. Bij het individu zitten dìe delen van de psyche in de Schaduw waarmee je vroeger niet gewaardeerd werd door je ouders, verzorgers, opvoeders, leraren en zo meer. Dit zijn de verdrongen delen. Voor organisaties geldt een zelfde principe. Kenmerken waarvan men denkt dat er geen succes mee te behalen is, worden verdrongen naar de Schaduw. En net als bij individuen is de Schaduw bij organisaties ook niet zo één-twee-drie te zien. Ook hier kan het helpen om naar de Projecties te kijken.

Neem bijvoorbeeld een bedrijfscultuur waar mensen alleen maar beoordeeld worden op hun output en wat ze doen. Hier heerst een prestatiegerichte bedrijfscultuur. Binnen deze bedrijven zien we zeer resultaatgerichte mensen die vaak weinig oog hebben voor zogenaamde softe aspecten. Wat we zien bij deze bedrijven is een eenzijdigheid die zich richt op het doel en waar emotionele en sociale aspecten naar de Schaduw zijn verdrongen. Dit kan leiden tot een onbalans die problemen kan veroorzaken.

Een te sterke prestatiegerichtheid kan leiden tot een reëel gevaar dat medewerkers een te hoge druk gaan ervaren. Deze druk kan zo hoog oplopen dat de gezondheid van medewerkers gevaar gaat lopen. Hierbij kan het gaan om fysieke klachten (maagklachten, rugklachten, benauwdheid en zo meer) of psychische klachten (stress, overspannenheid en burn-out om er een paar te noemen). Of een combinatie van beide.

Ook kunnen er zaken fout gaan als het gaat over het meten van de doelstellingen. Aan het begin van het beoordelingsjaar worden de KPI’s (Key Performance Indicators) vastgesteld en gedurende het jaar is iedereen gericht op het afstrepen van deze doelen. Soms worden ze een doel op zich en houdt iedereen zich alleen nog maar bezig met de betreffende KPI’s omdat de bonus er van afhangt. De zinvolheid blijkt dan allang achterhaalt. Soms ook blijkt in de loop van het jaar dat medewerkers in de praktijk met totaal andere zaken bezig zijn, dan de KPI’s. Als dan vergeten wordt de KPI’s bij te stellen, leidt dat wel eens tot teleurstellingen als de bonussen uitgekeerd worden. Immers: KPI’s niet gehaald, geen bonus.

Het opvallende is dat door zowel managers als medewerkers in deze organisaties niet altijd gezien wordt dat de prestatiedruk te hoog is. Prestatiegerichte organisaties trekken namelijk prestatiegerichte medewerkers aan en dus valt dit kenmerk niemand op. Prestatiegerichtheid is de norm. De managementstijl in dergelijke bedrijven is vaak gebaseerd op controleren en bijsturen van resultaten. Aandacht voor de softe kant van management, zoals de emotionele en sociale behoeftes van de medewerkers, is verdrongen naar de Schaduw. Om deze Schaduw te kunnen zien is kennis van het Projectiemechanisme nodig.

Projectie is een veelgebruikte term uit de dieptepsychologie die inhoudt dat we zaken aan de buitenwereld toeschrijven die we bij onszelf niet kunnen zien. Ook het Projectie- mechanisme is van toepassing op organisaties. In de Projectie van veel prestatiegerichte bedrijven zien we bijvoorbeeld dat er laatdunkend wordt gekeken naar het overheidsapparaat en de ambtenarencultuur, die volgens hen gekenmerkt wordt door een stelletje slome duikelaars. Bij de koffieautomaat worden dan grappen gemaakt over ambtenaren die allemaal een werktempo zouden hebben van een slak.

Inzicht in de werking van Schaduw en Projecties kan helderheid brengen in de oorzaken van het ervaren van een ongezond leefklimaat op het werk. Het gaat hierbij steeds om het goed kijken en luisteren om te begrijpen wat er speelt in de bedrijfscultuur. Vervolgens kunnen we dan via de Projectie kijken wat er in de Schaduw leeft en wat er dus feitelijk mist in de cultuur om tot heelheid te komen. Heelheid brengt evenwicht voor het individu, maar is ook een belangrijk aspect voor een gezonde bedrijfscultuur.

Daarbij is het zaak om te kijken waar een te sterke eenzijdigheid werkzaam is die kan leiden tot een onbalans en daarmee tot een ongezond werkklimaat. In het bovenstaande voorbeeld heb ik de eenzijdigheid van een prestatiegerichte omgeving geschetst. Maar ook een totaal gebrek aan prestatiegerichtheid kan natuurlijk een onbalans veroorzaken. In dit laatste geval zou dan de resultaatgerichtheid in de Schaduw kunnen spelen en in de Projectie zouden we het dan bij de koffieautomaat over uitsloverige haantjes en strebers kunnen hebben.

Hoe zie jij de bedrijfscultuur in jouw organisatie? En heb je een vermoeden (via de Projecties) van wat er in de Schaduw leeft binnen jouw bedrijf?

0 reactie(s) op “Dieptepsychologie: Schaduw in Organisaties”

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *


De verificatie periode van reCAPTCHA is verlopen. Laad de pagina opnieuw.