Recent kwam ik opnieuw een artikel tegen van Seth Godin, waarin hij lijkt te betwijfelen of er wel zoiets is als zakelijke ethiek. Hét argument voor zakelijke ethiek is volgens hem dat het goed is voor je bedrijf, op de lange termijn. Het tegenargument is dat je als bedrijf maar één verantwoordelijkheid hebt: om winst te maximaliseren. Iets anders doen gaat tegen de wil van je investeerders in (aangenomen, uiteraard, dat winstmaximalisatie het doel is van je investeerders). Ondersteunend aan dit tegenargument, brengt Godin aan dat we, door de complexiteit van zakendoen, steeds meer moeite hebben met de lange termijn zien. Dat we vaker op de korte termijn werken en dat de lange termijn visie minder relevant lijkt te zijn. Godins reactie (ik zou ‘oplossing’ zeggen, maar het is niet echt een oplossing’) is dat ethiek iets is voor mensen – en niet voor organisaties. Ik ben het op alle punten niet met hem eens, behalve misschien het laatste. Hieronder zal ik kort mijn visie beschrijven.
Ethiek is niet alleen lange termijn benefits
Het idee dat we ethische besluiten nemen om onze organisatie op de lange termijn te laten opbloeien, bevindt zich al in het perspectief van het tegenargument, namelijk dat bedrijven maar één verantwoordelijkheid hebben (winst maken). Dat lijkt me niet helemaal te kunnen kloppen. We willen niet dat organisaties geen ethische grenzen hebben, we willen niet dat ze over lijken gaan om geld te verdienen, bijvoorbeeld. Er zijn wel degelijk ethische grenzen voor bedrijven en die moeten gerespecteerd worden. Waar die grenzen liggen is wellicht discutabel, maar de verantwoordelijkheden van organisaties beperken tot ‘winst maken’ is per definitie te kort door de bocht.
Daarnaast bestaan er andere redenen om “het goede” te doen. Los van winstmaximalisatie en arbeidsmoraal, lijkt “het goede” of een goed bedrijf willen zijn, me iets dat de moeite waard is op zich. Het is al een mooi iets. Maar goed, ik ben een idealist, wellicht is het winstmaximalisatie-perspectief het meest realistisch. Misschien is het wel zo dat we Milton Friedman en Elaine Sternberg moeten geloven – en dat alles goedkomt als alle bedrijven gewoon naar winstmaximalisatie streven. Binnen een bepaald ethisch kader, uiteraard.
De toekomst is complex, maar lange termijn visies zijn mogelijk
Natuurlijk zijn er projecten die na zes weken afgelopen zijn. Volgens Godin lijkt dit te betekenen dat je dan na 6 weken nog maar eens moet zien wat er gebeurt. Dat is natuurlijk onzin. Als zelfstandige wil je bijvoorbeeld aan je brand werken: je wilt bekend staan als iemand die van een bepaald gebied veel kennis heeft. Zo kom je aan je volgende opdracht. Als organisatie is dit niet veel anders: je hebt een reputatie. Daarnaast loop je, hopelijk, in een bepaalde richting: al je individuele acties zijn onderdeel van een groter plan. Bijvoorbeeld om marktaandeel te winnen in een bepaald land, of om een bepaald bedrijfsonderdeel af te stoten, om lichter verder te kunnen. Je reputatie als werkgever en zakenpartner speelt daarbij altijd een rol. Onethische beslissingen zullen hoe dan ook een impact hebben. Hoe groot de voordelen ook lijken te zijn.
Organisaties bestaan uit mensen, maar hebben ook een cultuur en een gezicht
Natuurlijk kan een ‘organisatie’ geen besluit nemen. Maar een organisatie heeft wel een reputatie die los staat van de CEO, het board en alle managers bij elkaar. Mensen hebben het over “de olieramp van Shell” en niet over de adviseur/manager die ergens een rekenfout maakt, waardoor de olieramp kan ontstaan. De organisatie is soms een vehikel om de schande te dragen. Handig voor de werknemers. Maar zeker iets dat je niet uit het oog moet verliezen wanneer je de verantwoordelijkheden van een organisatie wilt beperken tot ‘winst maken’.
Daarnaast is er ook een cultuur aspect aan de discussie. Werknemers zijn graag trots op hun organisatie. Na een levenspartner en vrienden, staat ‘werk’ vaak op de derde plaats van wat mensen gelukkig maakt. Als je het gevoel hebt voor een onethische organisatie te werken, zal dit gevoel er zeker onder lijden.
Concluderend
De positie van mensen als Friedman (en Godin?) is natuurlijk erg belangrijk. We mogen nooit uit het oog verliezen waarom we zaken doen. Maar het is te kort door de bocht om te stellen dat we ethiek hierbij links kunnen laten liggen.
Geef een reactie