Heeft de platte organisatie de toekomst van de kenniseconomie?

15/12/2015 Leestijd: 5 minuten

Frederick Taylor is een soort held voor veel managers. Met zijn scientific management onderzocht hij hoe arbeiders hun werk efficiënter konden doen. Hij pakte een stopwatch en liep achter de snelste werknemer aan. Hij keek wat deze werknemer deed en maakte daar de norm van. Werknemers die aan de norm voldeden, werden extra uitbetaald. Een – toen – fantastisch systeem, dat organisaties extra productiviteit opleverde en werknemers extra inkomsten. Maar met de transformatie van onze economie naar een kenniseconomie, verliezen Taylors ideeën sterk aan waarde. Ga maar eens met een stopwatch naast een designer staan: als hij binnen drie minuten een briljant idee heeft, wordt dit dan de norm? Sterker nog, in een briljante TED talk argumenteert Dan Pink dat bonussen creativiteit tegen kunnen werken. Kortom: waar we naar op zoek zijn is een manier van organiseren waarin creativiteit wordt bevorderd en genoeg speelruimte krijgt om het verschil te maken. Zouden platte organisaties hier een oplossing kunnen bieden?

De project/zelfstandige organisatie

Het aantal zelfstandigen in Nederland neemt sterk toe (570.000 in het eerste kwartaal 2012, aldus CBS) en af en toe wordt de mening geuit dat we in de toekomst steeds meer tijdelijke samenwerkingsverbanden zullen zien. Voornamelijk opgebouwd uit zelfstandigen en dus helemaal los van vaste en gevestigde organisaties. Zo ontstaat maximale flexibiliteit: er zijn geen artificiële functies en bureaucratische rompslomp, alleen de nodige professionals en een duidelijk project.

 

Dit bijzonder passende plaatje is een werk van Lumaxart op flickr.

 

In deze organisaties is de hiërarchie per definitie beperkt, er is wellicht een projectleider, maar geen managementteam, board of directors of stafafdeling die ergens toestemming voor hoeft te geven. De focus van de organisatie ligt op de inhoudelijke kennis van de deelnemende zelfstandigen en de autoriteit ligt bij collectieve kennis, niet per se bij een autoritair figuur. Dit geeft de zelfstandigen de ruimte om al hun creativiteit te gebruiken: wat ze willen doen, kunnen ze doen. Daar hoeven ze geen extra hobbels voor te nemen of projectplannen voor te schrijven. En precies de vrijheid van de professional om zijn creativiteit vorm te geven maakt dat deze organisatie in staat is om een extraordinair product te leveren.

Afsluitend zal ik enkele zwakke punten van dit organisatietype bespreken. maar nu eerst nog een ander type platte organisatie die we in de toekomst meer zouden kunnen zien.

De hiërarchie-loze organisatie

Recent deed ik een casestudy van Valve, een organisatie (290+ mensen) zonder hiërarchie (alleen een directeur). Valve heeft veel weg van de project/zelfstandige organisatie, maar heeft daar bovenop wel een kader waarin de arbeidsvoorwaarden worden geregeld. Het grote voordeel hiervan is dat hier niet steeds nieuwe discussies over hoeven ontstaan. Hoewel: de arbeidsvoorwaarden worden juist geregeld op basis van een bespreking van het kennen en kunnen van iedere werknemer. Maar de randvoorwaarden waarop dit gebeurt liggen vast – en zullen niet bij iedere bespreking opnieuw geëvalueerd hoeven worden. Naast het kader van de arbeidsvoorwaarden ligt een aantal andere dingen natuurlijk ook al vast: de locatie waarop wordt gewerkt en het type project (games en game-gerelateerd). Dit heeft de nodige voordelen: er hoeft niet bij ieder project naar werkruimte te worden gezocht en er is een centraal merk van waaruit de projecten vorm krijgen.

 

Valve logo / Valve case-studie organisatie-structuur en functie-structuur (valve logo - Valve case-study organisatie-structuur en functie-structuur.jpg)

 

Verder slaagt Valve er in alle ‘afspraken’ die normaal worden gemaakt, aan de deelnemers van de projecten over te laten. Ze kunnen nieuwe rollen op zich nemen, bij een ander project aansluiten en op basis van hun kennen en kunnen bedenken hoe ze meer waarde toe kunnen voegen voor de organisatie. En dit brengt me op het laatste potentiële voordeel dat een hiërarchie-loze organisatie kan hebben op een project-organisatie: er is een vaste cultuur – een merk om trots op te zijn, een organisatie om achter te staan. Hoewel dit niet voor iedereen is weggelegd, kan deze houvast toch een basis bieden die ontbreekt in een projectgebaseerde organisatie.

De platte organisatie in een kenniseconomie

“Mensen maken het verschil” is een veelgehoorde uitspraak. En hoewel ze zeer terecht is – alleen de juiste mensen op de juiste plaats kunnen het verschil maken – is er meer nodig. De juiste persoon op de juiste plaats moet ook de juiste mogelijkheden krijgen om zijn plan te realiseren. De context moet er zijn om zijn idee te kunnen bedenken, vorm te geven en te realiseren. In een sterk hiërarchische organisatie is dit moeilijk: er zijn meer drempels in iedere stap van idee tot realisatie. De platte organisatie is een mogelijk antwoord op deze uitdaging en naar mijn mening een sterk antwoord, dat zich de komende jaren verder zal ontwikkelen.

Wel geloof ik dat hier enorme uitdagingen liggen. Veel mensen hebben geen behoefte aan een in principe vrij harde werkomgeving, waarbij hun performance mogelijk bepaald of ze hun huur kunnen betalen. Hoewel de praktijk niet zo hard uit hoeft te pakken, is dit een sentiment dat heel goed zou kunnen spelen binnen een organisatiestructuur als die van Valve. En hoewel er qua prestaties en flexibiliteit veel te zeggen valt voor organisaties zonder hiërarchie of samenwerkingsprojecten van zelfstandigen, kunnen we niet zomaar over dit sentiment heen stappen. Voordat we zelfsturende organisaties kunnen bouwen, hebben we een enorme cultuurverschuiving nodig. Een verschuiving die zich niet alleen richt op de ondernemendheid van mensen, maar ook zeker op het (zelf)vertrouwen dat de ondernemer/werknemer een stabiele basis geeft.

0 reactie(s) op “Heeft de platte organisatie de toekomst van de kenniseconomie?”

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *


De verificatie periode van reCAPTCHA is verlopen. Laad de pagina opnieuw.